Met de stoomtram naar Noordwijk

Vanaf het voorjaar van 1897 woont Jan de Waardt enkele jaren in Noordwijk, samen met zijn goede vriend Herman Heijenbrock. Ze hebben er samen een atelier. Heijenbrock tekent en schildert duinlandschappen en bollenvelden, terwijl De Waardt zich toelegt op zijn tekenwerk: spotprenten en illustraties voor boeken en tijdschriften. En dan is natuurlijk de vraag: hoe zijn ze in Noordwijk terecht gekomen? Het antwoord is eenvoudig: met de stoomtram!

Aan het einde van de negentiende eeuw worden er overal stoomtramlijnen naar badplaatsen aangelegd, om in te spelen op het opkomende toerisme. Zo was er al in 1881 een tramlijn geopend van Leiden naar de Boulevard in Katwijk aan Zee. Vanaf deze lijn - die door Oegstgeest en Rijnsburg liep - is in 1885 een aftakking naar het noorden aangelegd, door Noordwijk-Binnen tot aan Noordwijk aan Zee. Deze verbinding bestond dus al meer dan 10 jaar toen Jan de Waardt voor het eerst vanuit Leiden met het stoomtrammetje naar Noordwijk tufte.

Lakenhal

Maar dan nog: waarom Noordwijk? Het is bekend dat in februari 1897 door de Haagschen Kunstkring een tentoonstelling is gehouden in de Lakenhal in Leiden. En tussen de werken van deze Haagse kunstenaars - die allemaal te koop werden aangeboden - zaten ook enkele tekeningen van Jan de Waardt.

Zou Jan zijn meegegaan toen iemand voorstelde om met z'n allen te gaan uitwaaien op het strand, en zo zijn nieuwe woonplaats hebben ontdekt? Of zou het plan om de kunstenaar te gaan uithangen in een toeristische badplaats toch van Heijenbrock zijn gekomen? We weten het niet.

Voorstraat, Noordwijk-Binnen

En waar bevindt zich dit atelier van onze twee vrienden? Een aanwijzing daarvoor vinden wij in een briefje dat De Waardt vanuit zijn nieuwe woonplaats stuurt aan Philip Zilcken, redacteur van Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Als adres vermeldt hij hier: Voorstraat, Noordwijk (binnen).

Zo, de Voorstraat! Dat is een voorname straat midden in het dorp. En de tram loopt hier doorheen. Handig, vooral voor Herman Heijenbrock, die het voor de verkoop van zijn werk van koopkrachtige toeristen moet hebben. Zo kan hij potentiële klanten bij de tramhalte zien uitstappen. Jan noemt echter geen huisnummer, dus de precieze locatie van het atelier is mij vooralsnog onbekend. (Zou dit nog te achterhalen zijn? Misschien moet ik een keer in Noordwijk gaan kijken... En als u iets weet, dan hoor ik dat graag!)

Overigens is het niet zo, dat Jan en Herman twee jaar lang alleen maar in Noordwijk zijn. Nee, ze zijn regelmatig voor kortere of langere periode niet thuis. Zo ondernemen ze in 1898 vanuit Noordwijk hun reis naar de Borinage, de mijnstreek in het zuiden van België.

Tijdens een van deze uitstapjes, op een politieke bijeenkomst (in Amsterdam?), komt Herman zijn toekomstige vrouw tegen. Bij zijn huwelijk met Theodora Agatha des Amorie van der Hoeven, op 2 maart 1899 in Amsterdam, geeft Herman Heijenbrock aan dat hij op dat moment nog steeds in Noordwijk woont. Misschien is Jan dan al wel vertrokken, want uit dezelfde huwelijksakte - Jan is getuige bij het huwelijk van Herman en Dora - blijkt dat Jan "alhier" (dus: in Amsterdam) woont.

Waarschijnlijk heeft Herman het atelier kort na de bruiloft ontruimd en de huur opgezegd. Om direct daarna met Dora op huwelijksreis naar de Balkan te vertrekken.